Hulp bij fijne motoriek, tekenen en schrijven.
Updated: Aug 29, 2021
Van de instapklas en kleuterperiode tot de lagere school en middelbaar
Lees hier de ontwikkeling van de fijne motoriek, tekenen en schrijven. Welke vaardigheden nodig zijn en welke moeilijkheden kunnen optreden. Daarnaast zoemen we ook in op het aspect motivatie en wat ErgoTina voor jouw kind kan betekenen. Het is meer dan enkel het gebruiken van de pols en vinger.
1.Psychomotoriek
In de onthaalklas en kleuterklas ontwikkelen zich al de eerste vaardigheden die betrokken zijn bij het schrijven. Het schrijven start dus al op heel jonge leeftijd. Natuurlijk gaat het hier nog niet om het effectieve schrijven of tekenen maar wel over heel wat andere belangrijke schrijfvaardigheden die vaak over het hoofd gezien worden. Deze vaardigheden worden in de onthaalklas en de 1e kleuterklas al ontdekt, waarna deze in de 2e en 3e kleuterklas verder ontwikkelen.
a. Lichaamsbesef
Dit omvat de kennis over het eigen lichaam, bewustzijn van het eigen lichaam, het kennen van je eigen lichaam ten opzichte van anderen en je eigen lichaam in de ruimte. Deze vaardigheden leiden uiteindelijk tot proprioceptie. Namelijk het voelen van het eigen lichaam zonder visuele controle. Wat vele niet weten is dat bij schrijven het hele lichaam betrokken is en niet enkel de vingers en de hand. Maar ook de zithouding, gehele romp, schouders, elleboog en pols. Als je nu dit weet, merk je dat proprioceptie dus van erg groot belang is om het hele schrijfproces vlotter te laten verlopen.
Mogelijke problemen bij het tekenen en schrijven: slechte zithouding, slechte houding bij het schrijven, elleboog opheffen tijdens het schrijven, slechte ligging van pols en hand, kramp in de hand bij het schrijven, onderuitgezakt zitten, elleboog opheven tijdens schrijven,…
b. Kijkgerichtheid
Kijkgerichtheid omvat het gericht kunnen kijken naar wat je doet. Dit is noodzakelijk om te komen tot nauwkeurigheid en bijsturing van wat je doet. Kijkgerichtheid bij het schrijven omvat het kunnen waarnemen van de letters, juist overschrijven van de letters, op de juiste plaats schrijven en het kunnen corrigeren. Maar kijkgerichtheid is ook nodig in heel wat schoolse- en dagdagelijkse contexten zoals zoeken van voorwerpen, kijken in prentenboeken, nabouwen van blokken, puzzelen, vormen, kleuren, verschillen zoeken enzovoort.
Mogelijke problemen bij het tekenen en schrijven: moeite met overteken, moeite met het zien van verschillen tussen vormen, verschillen tussen letters en cijfers moeilijk inschatten, moeite met overschrijven, in het midden beginnen schrijven van je blad, letters over elkaar schrijven, letters te dicht bij elkaar schrijven, woorden te dicht tegen elkaar schrijven, moeite met corrigeren van fouten,…
c. Ruimtelijkheid
Ruimtelijkheid omvat het kunnen inschatten van afstanden, herkennen van vormen, het ontwikkelen van ruimtelijke begrippen op zichzelf, andere en in de ruimte. Zowel in het dagelijks leven hebben we ruimtelijkheid continu nodig, denk maar aan wandelen, het zoeken van een voorwerp, weten waar je iets moet zetten, positie in de rij enzovoort. Maar ook bij het tekenen en schrijven is deze vaardigheid van belang zoals het juist leggen van je papier, de werkrichting, aan de linkerhand van je papier beginnen, het volledige papier benutten, hoe groot je iets moet tekenen, het weten waar je moet beginnen en stoppen met schrijven, hoe groot je letters mogen zijn, hoeveel afstand er moet zijn tussen letters- en woorden, de draairichting van je letters enzovoort.
Mogelijke problemen bij het tekenen en schrijven: moeite met natekenen, moeite met overschrijven, bij het tekenen enkel op 1 plaats tekenen, het hele papier niet gebruiken, in het midden van je papier beginnen schrijven, letters over elkaar schrijven, letters te dicht bij elkaar schrijven, woorden te dicht tegen elkaar schrijven, te klein schrijven, te groot schrijven, niet kunnen inschatten wanneer je een woord op de volgende lijn moet schrijven, letters slecht vormen, …
d. Lateralisatie
Deze vaardigheid zorgt ervoor dat onze twee hersenhelften gaan samenwerken, het kunnen overkruisen van de middellijn
Bij het schrijven zorgt dit ervoor dat we ons kunnen oriënteren en de schrijfrichting eigen kunnen maken. Indien lateralisatie nog niet voldoende ontwikkelt is kunnen er zich moeilijkheden voordoen.
Mogelijke problemen bij het tekenen en schrijven:
- Nog niet hebben van een voorkeurshand
- Afwisselend met rechts en links tekenen/schrijven
- De middellijn niet kunnen overkruisen
o Bv met linkerhand aan de rechterkant iets nemen en omgekeerd
- Foute werkrichting, namelijk van rechts naar links
- Spiegelen van letters of cijfers
- Verkeerde draairichting bij het schrijven
- …
e. Fijne motoriek
Al van in de kleuterperiode ontwikkelt een kind verschillende grepen. Deze zijn belangrijk om voorwerpen te manipuleren. Daarnaast is vingerdissociatie erg belangrijk, namelijk het afzonderlijk kunnen bewegen van de vingers. De vingers moeten afzonderlijk kunnen bewegen om bepaalde vaardigheden te kunnen uitvoeren, maar ze moeten ook kunnen samenwerken.
Bij het schrijven is het erg belangrijk dat de pincetgreep ontwikkelt naar een pengreep. Ook moeten de vingers soepel en vlot kunnen bewegen om het tekenen en schrijfproces te verbeteren.
Naarmate de kleuter ouder wordt, gaan deze fijn motorische bewegingen overgaan naar maar precieze en nauwkeurigere bewegingen, dit zorgt ervoor dat de kwaliteit van uitvoeren toeneemt.
Sommige kinderen kunnen echter een achterstand vertonen in de ontwikkeling van de fijne motoriek wat een effect kan hebben op het tekenen, schrijven en dagelijkse vaardigheden.
Want ook in het dagelijks leven is fijne motoriek erg belangrijk, denk maar aan eten, aankleden, spelen, een bladzijde omdraaien, veters binden enzovoort. Moeilijkheden met de fijne motoriek kan voor problemen zorgen tijdens het tekenen en schrijven.
Mogelijke problemen bij het tekenen en schrijven:
- Nog geen pincetgreep hebben
- Moeite met pengreep, foute pengreep hebben
- Kleine voorwerpen moeilijk kunnen opnemen
- Nog niet met dunnen plotloden kunnen tekenen of schrijven
- Slordig schrijven
- De harde druk bij het tekenen/schrijven
- Niet hard genoeg drukken bij het tekenen/schrijven
- Te weinig of te veel kracht
- Potlood of pen niet in hand kunnen draaien
- Moeite met gommen
- Te traag schrijven
- Pijn bij het schrijven
- …
2. Pengreep
Een juiste pengreep omvat de driepuntsgreep, namelijk:
- Duim- en wijsvinger op het potlood naast elkaar, 2 cm van de punt.
- Duim en wijsvinger vormen een webspace.
- Poltood steunt op de middenvinger en ligt neer.
- De pink rust op het papier.
MAAR een juiste pengreep is niet noodzakelijk een criteria om tot schrijven te komen op oudere leeftijd, dit kan het wel vergemakkelijken zeker op jongere leeftijd.
Al van in de kleuterperiode ontwikkelt deze greep stap voor stap. Het aanbieden van verschillende teken- en schrijfmaterialen kan de ontwikkeling dan ook verbeteren. Indien deze greep toch niet helemaal vanzelf verloopt, bestaan ook hier enkele kleine hulpmiddelen voor om de greep meer uit te lokken en te verbeteren.
Mogelijke problemen van een foute pengreep:
- Pijn in de hand en de vingers bij het tekenen en schrijven
- Foutieve pengreep
- Te hard of te zacht drukken tijdens het tekenen of schrijven
Hulp bij schrijfproblemen, wat doen bij schrijfproblemen?
Bij ErgoTina starten we met een observatie onderzoek van de verschillende schrijfvaardigheden. Waarna we aan de hand van speelse schrijftherapieën op deze vaardigheden oefenen.
Wenst u meer informatie, een observatieonderzoek en/of therapieën, klik dan hier voor een afspraak.
3. Grafmotoriek
Naast de psychomotoriek en de pengreep is ook de grafmotoriek een belangrijk voorafgaand proces aan het effectieve schrijven zelf. Vooraleer kinderen effectieve letters- en cijfers leren schrijven, is het belangrijk dat kinderen deze vaardigheden beheersen. Indien deze niet beheerst zijn, zal dit het schrijfproces belemmeren en kunnen er zich dus moeilijkheden bij het schrijven optreden.
a. Schrijfbewegingen
Zoals al eerder vermeld werd, is bij het schrijfproces niet enkel de hand en vingers betrokken maar ook:
- Stabilisatie van de schouder
- Beweging vanuit elleboog
- Beweging vanuit pols
- Beweging vanuit vingers
- Bewegingen met de niet schrijfhand
Mogelijke problemen bij het tekenen en schrijven:
- Bovenarm zit krampachtig tegen de romp
- Onderarm steunt niet op tafel
- Pols steunt niet op tafel
- Pols en onderarm glijden niet over de tafel
- Pols ligt boven of op de tekenlijn
- Vingers bewegen niet
- Krampachtige houding
- Slechte zithouding
- Pijn bij het schrijven
- …
Wat doen bij een slechte houding en schrijfproblemen?
Allereerst doen we een observatie om na te gaan waar te moeilijkheden situeren en welke zorgvragen er zijn. Vervolgens kunnen we gericht gaan oefenen op een speelse manier op de bewegingen die moeilijk verlopen. Het kan gaan om 1 of meerdere van deze bewegingen. Deze bewegingen en oefeningen worden niet enkel op papier geoefend, deze bewegingen zijn belangrijk bij heet wat vaardigheden, wat ervoor zorgt dat dit speels en leuk gemaakt word voor het kind.
Wenst u meer informatie, een observatieonderzoek en/of therapieën, klik dan hier voor een afspraak.
b. Nauwkeurigheid
Om tot nauwkeurigheid te komen bij het schrijven zijn 3 belangrijke vaardigheden betrokken:
- Kunnen stoppen
- Verbinden van punten
- Druk op potlood en papier
Mogelijke problemen bij het tekenen en schrijven:
- Moeite met het stoppen op het einde van de lijn
- De snel naar een volgende lijn gaan bij het schrijven
- Je lijn te vol schrijven bij het schrijven
- Onnauwkeurig verbinden van letters
- Onnauwkeurig verbinden van punten
- Te hard drukke op het papier tijdens het tekenen/schrijven
- Te zacht drukken op het papier tijdens het tekenen/schrijven
- Kramp in de hand of vingers bij het schrijven
- Pijn bij het schrijven
- …
Wat doen aan onnauwkeurigheid bij het tekenen of schrijven?
Ook hier staat spelen en oefenen centraal. De drie vaardigheden worden eerst op een speelse manier geoefend om deze effectief te laten ervaren, waarna we overschakelen naar papier.
Wenst u meer informatie, een observatieonderzoek en/of therapieën, klik dan hier voor een afspraak.
c. Ontwikkeling van grafemen/vormen tekenen
Deze starten bij de ontwikkeling van het tekenproduct in de onthaal- en kleuterklas. Zoals het tekenen van een lijn, cirkel, kruis, schuine lijn, vierkant, driehoek enzovoort.
Vervolgens bestaat het voorbereidend schrijven uit heel wat motorische oefeningen. Deze motorische oefeningen komen ook erg aan bod bij het tekenen, maar zijn noodzakelijk voor een vlot schrijfproces zoals lussen naar boven, piekjes naar boven, piekjes naar onder, lussen naar onder, golfjes enzovoort.
Wat doen als je kind moeilijk vormen tekent
Ook hier staat spelen en oefenen centraal. De ontwikkeling van grafemen worden eerst op een speelse manier geoefend om deze effectief te laten ervaren, waarna we overschakelen naar papier.
Wenst u meer informatie, een observatieonderzoek en/of therapieën, klik dan hier voor een afspraak.
Wat doen als je kind niet goed tekent ?
Zoals eerder vermeld staat spelen en oefenen altijd samen. Het oefenen moet leuk en leerrijk zijn. De motivatie van de kinderen moet hoog blijven of omhoog gaan. Sommige kinderen willen niet tekenen of schrijven omdat ze merken dat het minder vlot verloopt. Oefenen in spel is de methode om de motivatie hoger te krijgen. Eens de vaardigheden beter verlopen en de motivatie hoger is, kunnen we ook overschakelen naar papier. Het aanbieden van verschillende materialen en verschillende werkvlakken is dan ook erg belangrijk.
Wil je hier graag meer informatie over, neem dat hier contact op.
4. Grafmotorische context
De context is niet weg te denken bij het schrijfproces. Deze is belangrijker dan gedacht wordt, denk maar aan:
a. Zithouding
o Je zithouding heeft invloed op de schrijfbeweging, die dan weer invloed hebben op het schrijfproces.
o Een slechte zithouding bij het schrijven kan zorgen voor een slecht schrijfproces.
b. Bankorganisatie
o Het juist plaatsen van je papier en lichaamsdelen.
c. Experimenteren met verschillende materialen
o Al van in de onthaalklas is het belangrijk om kinderen met verschillende materialen kennis te laten maken. We zien vaak dat kinderen slecht in 1 of 2 hoeken spelen en dus ook weinig spelvariatie hebben. Het ontdekken met verschillende materialen, groot, klein, tekenenmaterialen, fijn motorische materialen, sensorische spelen enzovoort is enorm belangrijk. Bekijk ook mijn blog rond sensopatisch spel om te lezen welke invloed spelen heeft op de ontwikkeling en op communicatie bij kinderen.
Wil je hier graag meer informatie over, neem dat hier contact op.
Niet willen tekenen of schrijven
Zoals je hierboven al kon lezen kunnen er zich heel wat problemen voordoen bij zowel het tekenen in de kleuterperiode als bij het schrijven in de lagere school als de vaardigheden niet correct beheerst zijn.
Naast bovenvermelde moeilijkheden bij het tekenen en schrijven kunnen er zich hierdoor ook andere moeilijkheden voordoen.
Mogelijke problemen bij het tekenen en schrijven:
- Niet willen tekenen
- Niet willen schrijven
- Geen motivatie om te tekenen
- Geen motivatie om te leren schrijven
- Opstandig gedrag indien er getekend of geschreven moet worden
- In de kleuterklas nooit naar de tekenhoek willen
- Koppig gedrag wanneer er gevraagd wordt om iets op een andere manier te doen
- Koppig gedrag bij correcties
- Weinig zelfvertrouwen
- Weigeren om te tekenen of te schrijven
- …
Het kind merkt dat tekenen of schrijven niet vanzelf verloopt en dat het moeilijker gaat dan bij leeftijdsgenoten. Hierdoor kan de motivatie om te schrijven zo laag zijn dat het kind zelfs weigert om te tekenen of schrijven.
ErgoTina kan je kind ook helpen om deze motivatie eerst hoger te krijgen alvorens te oefenen met pen en papier. Klik hier om een afspraak te maken.
Enkele veel voorkomende uitspraken:
- “Mijn kind heeft schrijfproblemen.”
- “Mijn kind schrijft niet mooi.”
- “Mijn kind schrijft niet snel genoeg.”
- “Mijn kind kan de letters niet schrijven.”
- “Mijn kind heeft nog geen voorkeurshand”.
- “Slechte houding tijdens het schrijven.”
- “Wat doen aan een lelijk handschrift?”
- “Hoe kan ik ervoor zorgen dat mijn kind mooier schrijft.”
- “Waar vind ik schrijfhulp voor kinderen.”
- “Tot welke leeftijd kan je je geschrift verbeteren?”.
- “Mijn kind wisselt zijn of haar hand tijdens het tekenen”.
- “Letters of cijfers spiegelen”.
- “foute draairichting tijdens het schrijven”.
- “Wat als je nog geen voorkeurshand hebt?”
- “Hoe komt het dat mijn kind niet mooi schrijft?”
- “Mijn kind wil niet tekenen”.
- “Weinig motivatie om te tekenen of schrijven”.
- “Hoe kan ik de motivatie voor tekenen vergroten bij mijn kind?”
- “Wat doen aan een slechte pengreep”?
- “Slechte houding bij het schrijven”.
